وظایف و اختیارات اتحادیهها عبارت است از:
الف – ارائه پیشنهاد برای تهیه، تنظیم یا تغییر ضوابط صدور پروانه کسب و انواعپروانههای لازم برای مشاغل، به اتاق اصناف شهرستان.
ب – اجرای مصوبات و بخشنامههای هیات عالی نظارت و کمیسیون نظارت کهدرچارچوب این قانون به اتحادیهها ابلاغ میگردد.
تبصره – اتاق اصناف شهرستان موظف است مصوبات و بخشنامههای هیات عالینظارت و کمیسیون نظارت را ظرف پنج روز از تاریخ دریافت به اتحادیهها ابلاغ کند. پس ازانقضای این مهلت، دبیرخانه هیات عالی نظارت و کمیسیون نظارت میتوانند بیواسطه مصوبات و بخشنامههای خود را به اتحادیهها برای اجرا ابلاغ کنند.
ج – ارائه پیشنهاد درباره امور اصناف به اتاق اصناف شهرستان.
د – صدور پروانه کسب با دریافت تقاضا و مدارک متقاضیان با رعایت قوانین ومقررات مربوط.
ه- – ابطال پروانه کسب و تعطیل محل کسب طبق مقررات این قانون و اعلام آن بهکمیسیون نظارت و جلوگیری از ادامه فعالیت واحدهای صنفی که بدون پروانه کسب دایر میشوند مطابق ماده (27) این قانون یا پروانه آنها به عللی باطل میگردد.
و – تنظیم بودجه سال بعد و تسلیم آن تا آخر دی ماه هر سال به اتاق اصناف شهرستان جهت رسیدگی و تصویب.
ز – تنظیم ترازنامه سالانه و تسلیم آن تا پایان خرداد ماه هر سال به اتاق اصناف شهرستان برای رسیدگی و تصویب.
ح – ایجاد تسهیلات لازم برای آموزشهای مورد نیاز افراد صنفی به طور مستقل یا باکمک سازمانهای دولتی یا غیردولتی.
ط – تشکیل کمیسیونهای رسیدگی به شکایات، حل اختلاف، بازرسی واحدهایصنفی، فنی و آموزشی و کمیسیونهای دیگر مصوب هیات عالی نظارت.
تبصره 1 – اعضای کمیسیونهای مذکور بین سه تا پنج نفرند که از میان اعضایدارای پروانه کسب به پیشنهاد اتحادیه و تصویب اتاق اصناف شهرستان ذیربط تعیینمیشوند.
تبصره 2 – آئیننامه اجرایی این بند توسط دبیرخانه هیات عالی نظارت و مجامعامور صنفی مراکز استانها تهیه و به تصویب وزیر بازرگانی خواهد رسید.
تبصره 3 – درصورت بروز اختلاف صنفی بین افراد صنفی و اتحادیه، مراتب به اتاق اصناف شهرستان جهت رسیدگی و صدور رای ارجاع میشود. طرف معترض نسبت بهرای صادر شده میتواند ظرف بیست روز اعتراض خود را به کمیسیون نظارت تسلیمدارد. نظر کمیسیون نظارت قطعی و لازمالاجراء خواهد بود. درصورت اعتراض هر یک ازطرفین میتوانند به مراجع ذیصلاح قضایی مراجعه کنند.
ی – وصول مالیات، عوارض و هزینه خدمات به نمایندگی از طرف وزارتخانهها، شهرداریها و سازمانهای وابسته به دولت.
ک – هماهنگی با شهرداری و شورای شهر به منظور ایجاد شهرکهای صنفی و تمرکزتدریجی کالاها و معاملات عمده فروشی در میادین و مراکز معین شهری متناسب بااحتیاجات شهر طبق مقررات و ضوابطی که بهتصویب کمیسیون نظارت برسد.
ل – ارائه پیشنهاد به منظور تعیین نرخ کالا و خدمات، حدود صنفی، تعداد واحدهای صنفی مورد نیاز در هر سال جهت صدور پروانه کسب به اتاق اصناف شهرستان جهت رسیدگی و تصویب کمیسیون نظارت.
م – سایر مواردی که در این قانون پیشبینی شده است.
تبصره – در بخشها و شهرهای تابعه مرکز شهرستان که بنا به اعلام اتحادیهها وتصویب هیات عالی نظارت انجام خدمات صنفی ازطریق اتحادیه مقدور نمیباشد.ادارات دولتی ذیربط، شهرداریها، سازمانهای وابسته و دفاتر اتاقهای اصناف شهرستانها حسب مورد مجازند خدمات مذکور را انجام دهند.
ن – برگزاری دورههای آموزشی احکام تجارت و کسب و کار بهطور مستقل یا با کمک بسیج اصناف کشور قبل از صدور و تمدید پروانه کسب اعضای صنف.
س – اتحادیههایی که بیش از دو هزار عضو و بازارهای گسترده صنفی دارند میتوانند برای کمک و تسهیل انجام امور مراجعین، در نقاط مختلف دفتر نمایندگی تشکیل دهند.