هیئت وزیران در جلسه 1398/5/23 به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با همکاری وزارت دادگستری و به استناد تبصره (10) ماده واحده قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی -مصوب 1396، آیین نامه اجرایی قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب کرد:
- ماده 1
- در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
: قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 1396
: هر یک از وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (حسب مورد)
: هر یک از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیردولتی مصوب شورای گسترش وزارت و سایر مراجع قانونی و حوزه های علمیه دارای مجوز از شورای گسترش حوزه های علمیه.
: خدماتی که بخشی از فرایند ماهوی طراحی، انجام و گزارش نتایج پژوهش نیستند و برون سپاری آنها توسط گروه پژوهشی یا پژوهشگر به شخص ثالث در ازای پرداخت حق الزحمه یا مانند آن براساس عرف علمی متخصصین هر رشته موجه است.
: آثار مندرج در متن ماده واحده قانون.
: ساز و کاری که در آن، سامانه تحت شبکه (وب) با دریافت متن از کاربر و مقایسه خودکار آن با متن کامل پیشنهاده (پروپوزال)، پایان نامه، رساله، کتاب، طرح پژوهشی و مقاله های موجود در پایگاه های داده و مدارک دارای دسترسی آزاد در شبکه (وب)، نوشته های همانند را بازیابی و میزان همانندی و منبع اطلاعات همانند را نشان می دهد.
: پژوهشگاه علوم و فناوری ایران و همتراز آن (حسب مورد).
- ماده 2
- به منظور سیاست‌‌گذاری و انجام اقدامات پیشگیرانه موضوع بندهای (1) و (2) تبصره (7) ماده واحده قانون، تدوین استانداردها و راهنماهای اخلاق در پژوهش، نظارت، اعتباربخشی، ایجاد هماهنگی و وحدت رویه بین کارگروه های اخلاق در پژوهش موسسات، تدوین استانداردهای تهیه آثار علمی از قبیل رساله، کتاب، پایان‌نامه، مقاله، طرح پژوهشی و مانند آنها و رسیدگی به اعتراضات نسبت به تصمیمات کارگروه اخلاق در پژوهش موسسات، کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در سطح وزارت و با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
1- معاون پژوهشی وزیر (رییس)
2- معاون آموزشی وزیر.
3- معاون حقوقی و امور مجلس وزیر.
4- رییس ایرانداک.
5- دو نفر پژوهشگر صاحب‌نظر عضو هیئت علمی.
6- یک نفر عضو هیئت علمی رشته حقوق
7- دو نفر صاحب‌نظر در حوزه اخلاق در پژوهش.
تبصره 1- اعضای ردیف‌های (5)، (6) و (7) این ماده به پیشنهاد معاون پژوهشی وزیر و با حکم وزیر به مدت (2) سال انتخاب می‌شوند و انتخاب آنان برای دو دوره متوالی مجاز است.
تبصره 2- دبیرخانه کارگروه در معاونت پژوهشی وزارت بدون ایجاد ساختار سازمانی جدید تشکیل می‌شود و تصمیمات کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش توسط معاون پژوهشی وزیر ابلاغ می‌شود.
تبصره 3- دبیرخانه موظف است گزارش سالانه اقدامات کارگروه را به وزیر ذیربط ارایه کند.
تبصره 4- با تشکیل کارگروه وزارت اخلاق در پژوهش، سایر کارگروه‌های متناظر موجود در وزارت منحل می‌شوند.
- ماده 3
- به منظور رعایت استانداردهای اخلاقی مصوب کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در مراحل مختلف طراحی، اجرا و گزارش نتایج پژوهش‌ها و همچنین اجرای سیاست‌های کارگروه مذکر از جمله اتخاذ تدابیر پیشگیرانه موضوع بندهای (1) و (2) تبصره (7) ماده واحده قانون، کارگروه اخلاق در پژوهش در سطح موسسه با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
1- رییس موسسه (رییس).
2- معاون پژوهشی و فنآوری (یا عناوین مشابه) موسسه (دبیر).
3- معاون آموزشی موسسه
4- سه نفر عضو هیئت علمی صاحب‌نظر در امور پژوهشی با معرفی معاون پژوهشی و فنآوری موسسه و حکم رییس موسسه.
5- یک نفر به عنوان نماینده جامعه علمی به انتخاب مجمع انجمن‌های علمی و حکم رییس موسسه.
6- یک نفر صاحب‌نظر اخلاق در پژوهش به انتخاب و حکم رییس موسسه.
7- یک نفر عضو هیئت علمی رشته حقوق به انتخاب و حکم رییس موسسه.
تبصره 1- اضعای ردیف‌های (4)، (5)، (6) و (7) این ماده به مدت (2) سال انتخاب می‌شوند و انتخاب آنان برای دو دوره متوالی مجاز است.
تبصره 2- دبیرخانه کارگروه در معاونت پژوهشی و فنآوری (یا عناوین مشابه) موسسه و بدون ایجاد ساختار سازمانی جدید تشکیل می‌شود.
تبصره 3- موسساتی که با توجه به ساختار تشکیلاتی خود به تشخیص وزارت، امکان تشکیل کارگروه اخلاق در پژوهش را ندارند، از نظر اجرای تکالیف مقرر در این آیین‌نامه، تابع کارگروه اخلاق در پژوهش یکی از دانشگاه‌های دولتی به تشخیص وزارت خواهند بود.
- ماده 4
- وظایف کارگروه اخلاق در پژوهش موسسه به شرح زیر است:
1- بررسی و آسیب‌شناسی علل و زمینه‌های بروز تخلفات پژوهشی و اِعمال تدابیر پیشگیرانه در سطح موسسه و ارجاع موضوع به واحدهای ذیربط.
2- پیشنهاد اصلاح مقررات و رویه‌های موجود به کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش در راستای کاهش زمینه‌های بروز تخلفات پژوهشی.
3- ترویج اخلاق در پژوهش، درستکاری علی و اطلاع‌رسانی در سطح موسسه.
4- برنامه‌ریزی برای افزایش سطح آگاهی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان موسسه از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی، همایش‌ها، نشست‌های علمی و نظایر آن.
5- اطلاع‌رسانی در خصوص استانداردهای مصوب اخلاق در پژوهش، مصوبات کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش و سایر موارد مشابه که توسط مراجع ذیربط اعلام می‌شود.
6- بررسی اولیه و کارشناسی گزارش‌های ارتکاب تخلفات پژوهشی موضوع ماده (10) این آیین‌نامه.
7- اجرای مصوبات کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش و ارایه گزارش عملکرد به کارگروه وزارت متبوع.
8- بررسی و تصویب پیشنهاده (پروپوزال) پژوهش‌هایی که بر اساس مصوبات کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش، شروع مراحل انجام آنها منوط به اخذ تاییدیه از کارگروه اخلاق در پژوهش موسسه است.
- ماده 5
- دستورالعمل نحوه تشکیل، روش کار و شرح وظایف کارگروه اخلاق در پژوهش، نحوه مدیریت تعارض منافع، شرایط و نحوه انتخاب نماینده جامعه علمی، نحوه انتخاب، آموزش و شرایط بازرس یا بازرسان در سطح وزارت و موسسات بهظرف سه ماه به تصویب وزیر ذیربط می‌رسد. بازرسان برای مدت (2) سال انتخاب می‌شوند و انتخاب آنها برای دو دوره متوالی مجاز است.
- ماده 6
- موسسه موظف است در اجرای تبصره (9) ماده واحده قانون اقدامات زیر را انجام دهد:
1- پیشنهاده (پروپوزال)ها، رساله‌ها و پایان‌نامه‌های فاقد طبقه‌بندی دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید پس از تصویب در موسسه، در ایرانداک ثبت شود.
2- کلیه رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها قبل از دفاع باید در ایرانداک مشابهت‌یابی شود و ارایه گزارش مشابهت‌یابی برای کسب مجوز دفاع الزامی است. ایرانداک موظف است امکان مشابهت‌یابی برخط (آنلاین) را برای موسسه ایجاد کند.
3- ارایه گواهی ثبت نهایی پایان‌نامه/رساله در ایرانداک برای فراغت از تحصیل الزامی است. استفاده از امتیاز پایان‌نامه/ رساله مربوط برای ترفیع پایه، ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی و تسویه حساب مالی و برخورداری از مزایای مالی آن، منوط به ارایه گواهی ثبت نهایی و مشابهت‌یابی پایان‌نامه/ رساله در ایرانداک است. گواهی مذکور باید به صورت برخط (آنلاین) قابل دسترس باشد.
تبصره 1- موسسات وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظفند اطلاعات موضوع این ماده را در سامانه این وزارتخانه ثبت و مشابهت یابی نمایند. وزارت یاد شده موظف است تمهیدات لازم را برای انتقال و ثبت اطلاعات در ایرانداک مطابق استانداردهای ایرانداک اتخاذ کند.
تبصره 2- نحوه عمل در خصوص اطلاعات و داده‌های با موضوعات امنیتی، دفاعی و دارای طبقه‌بندی موضوع قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی -مصوب 1353- و آیین‌نامه اجرایی آ« -مصوب 1354- طبق آیین‌نامه اجرایی تبصره بند (ت) ماده (64) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
- ماده 7
- خدمات متعارفی که در هر یک از مراحل طراحی، انجام و گزارش نتایج پژوهش برون‌سپاری می‌شوند، باید در پیشنهاده (پروپوزال) پژوهشی به صورت شفاف بیان شوند و به تصویب موسسه برسند.
- ماده 8
- موسسه مکلف است متن پایان‌نامه‌های فاقد طبقه‌بندی را حداکثر پنج سال پس از تاریخ دفاع منتشر کند.
- ماده 9
- در اجرای تبصره (4) ماده واحده قانون، وزارت، افرادی از بازرسان خود را که در وزارت و موسسات اشتغال به کار دارند، به عنوان ضابط خاص دادگستری تعیین و به منظور طی دوره آموزشی ضابطان دادگستری و دریافت کارت ویژه ضابطان دادگستری به مراجع قضایی مربوط معرفی می‌کند. ضابطان خاص یادشده پس از دریافت کار ویژه در حدود قوانین و مقررات انجام وظیفه می‌کنند.
تبصره 1- چنانچه هر یک از جرایم موضوع قانون، توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به قصد انتفاع و به عنوان حرفه یا شغل ارتکاب یابد، ضابطان خاص یادشده تحقیقات لازم را در آن خصوص انجام می‌دهند و ضمن گزارش به وزارت و موسسه متبوع، مراتب را جهت تعقیب کیفری به اطلاع دادستان شهرستان می‌رسانند. این امر مانع طرح شکایت مستقیم وزارت یا موسسه به دادسرای عمومی و انقلاب نیست. ضابطان خاص مکلف به بررسی و تحقیق در زمینه جرایم ارتکابی یاد شده حسب نظر وزارت یا موسسه متبوع هستند.
تبصره 2- مرتکب یا مرتکبان جرایم موضوع ماده واحده قانون با حکم دادگاه، مکلفند وجوه دریافتی ناشی از جرم را به حساب خزانه واریز کنند.
تبصره 3- وزارت می‌تواند در پیگیری جرایم موضوع ماده واحده قانون علاوه بر استفاده از بازرسان خود به عنوان ضابط خاص، در حدود قانون از همکاری سایر ضابطان دادگستری نیز استفاده کند.
تبصره 4- در ارتکاب جرایم موضوع ماده واحده قانون به صورت سازمان‌یافته و تکرار و تعدد آن، ضوابط تشدید مجازات برابر قانون اعمال خواهد شد.
- ماده 10
- گزارش‌های ارتکاب تخلفات پژوهشی موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون بدواً در کارگروه‌های اخلاق در پژوهش موضوع ماده (3) این آیین‌نامه مطرح می‌شوند. کارگروه‌های مزبور ضمن بررسی و تحقیق مقدماتی و در صورت لزوم ارجاع امر به کارشناس متخصص در موضوع، پرونده را به همراه پیشنهادهای خود به مراجع پیش‌بینی شده در تبصره (6) ماده واحدها قانون ارسال می‌کنند تا مطابق قوانین و مقررات مربوط، نسبت به موضوع رسیدگی شود. نظر کارگروه برای مراجع یادشده جنبه مشورتی دارد.
تبصره- کارگروه‌های اخلاق در پژوهش مکلفند فرد در مظان تقلب را در جریان کامل پرونده قرار دهند و برای وی مهلت دفاع منظور کنند. مراجع موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون نیز مکلفند امکان دسترسی به تمام اطلاعات پرونده و بهره‌مندی از وکیل یا نماینده را برای فرد در مظان ارتکاب تقلب فراهم کنند.
- ماده 11
- در صورت قطعیت محکومیت صادر شده توسط مراجع موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون، مراتب به اطلاع موسسه و سازمان اداری و استخدامی کشور و دستگاه‌های اجرایی ذیربط در مورد کارکنان بخش دولتی می‌رسد و در مورد کارکنان سایر بخش‌ها به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد تا نسبت به سلب هر گونه امتیاز مادی یا معنوی مترتب بر آن و لغو اثر هر گونه مدرک تحصیلی، پایه، مرتبه علمی، رتبه یا عناوین مشابه علمی، اقدام قانونی لازم را به عمل آورند.
- ماده 12
- لغو اثر مدرک تحصیلی حاصل از تقلب موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون، پس از اثبات تقلب علمی در کارگروه اخلاق در پژوهش موسسه و محکومیت قطعی در مراجع موضوع تبصره (6) ماده واحده قانون، توسط موسسه صادرکننده انجام می‌شود.
- ماده 13
- در صورت ارتکاب تقلب علمی موضوع قانون توسط دانش‌آموختگان دانشگاه‌های خارج از کشور که مدرک تحصیلی خارجی آنها مورد ارزشیابی قرار گرفته است، پرونده حسب مورد توسط وزارت به یکی از موسسات ارجاع می‌شود. در صورت قطعیت حکم مربوط به ارتکاب تقلب علمی، گواهینامه ارزشیابی صادرشده توسط واحد صادرکننده از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.
اسحاق جهانگیری- معاون اول رییس‌جمهور