بند اول – ساختار هیأت عمومی
- ماده 17
- هیات‌عمومی با شرکت حداقل دوسوم کلیه قضات دیوان به ریاست رییس دیوان و یا معاون قضایی دیوان تشکیل می‌شود. مشاوران و کارشناسان موضوع ماده (7) قانون می‌توانند با دعوت رییس دیوان یا معاون قضائی دیوان بدون داشتن حق رای، در جلسات هیات‌عمومی شرکت کنند و در صورت لزوم نظرات کارشناسی خود را ارائه نمایند. هیات‌عمومی دارای یک منشی از کارکنان اداری خواهد بود که زیر نظر اداره کل هیات‌عمومی انجام وظیفه می‌کند.
- ماده 18
- حضور طرفین شکایت یا نمایندگان یا وکلا و کارشناسان آنان به تشخیص رییس دیوان یا معاون قضایی دیوان یا اکثریت قضات بلامانع است. اشخاص مذکور از طریق اداره کل هیات‌عمومی دعوت می‌شوند.
تبصره1ـ روسای هیات‌های تخصصی یا مدیرکل هیات عمومی نیز می‌توانند پیشنهاد دعوت از طرفین را به رییس دیوان بدهند. این دعوت پس از موافقت رییس دیوان یا معاون قضایی دیوان انجام خواهد شد.
تبصره2ـ معاونت آموزش، پژوهش و پیشگیری میتواند با موافقت رییس دیوان، از استادان دانشگاه، دانشجویان، کارشناسان و قضات شاغل در سایر مراجع قضایی جهت حضور در جلسات هیات‌عمومی برای اهداف آموزشی یا پژوهشی دعوت نماید. در صورت موافقت، مراتب جهت هماهنگی‌های لازم به معاون قضایی دیوان اعلام می‌شود.
- ماده 19
- اداره جلسه و رعایت ترتیب مذاکرات، حفظ نظم و نظارت بر حسن اجرای مقررات این آیین‌نامه بر عهده رییس جلسه خواهد بود.
تبصره1ـ هر یک از قضات حاضر می‌توانند نسبت به نحوه اداره جلسه و رعایت مقررات این آیین‌نامه به صورت خارج از نوبت تذکر دهد. چنانچه رییس جلسه تذکر را وارد بداند به آن ترتیب اثر می‌دهد.
تبصره2ـ جلسات هیات‌عمومی با تلاوت آیاتی از کلام‌ا… مجید آغاز می‌شود و رییس جلسه میتواند حداکثر به مدت 20 دقیقه مطالب لازم را مطرح نماید.
- ماده 20
- دستور کار هیات‌عمومی، توسط مدیرکل هیات‌عمومی و یا معاون وی و در غیاب آنان یکی از قضات به تشخیص رییس هیات قرائت می‌شود.
بند دوم – نحوه تشکیل جلسات هیأت عمومی
- ماده 21
- جلسات هیات‌عمومی هر هفته یکبار برگزار می‌شود. در صورت ضرورت، با اعلام قبلی رییس دیوان یا معاون قضایی دیوان، برگزاری جلسه فوق‌العاده بلامانع است. همچنین، جلسات هیات‌عمومی به تشخیص رییس دیوان میتواند خارج از وقت اداری برگزار شود.
تبصره ـ حداکثر مدت برگزاری هر جلسه هیات‌عمومی عادی یا فوق‌العاده، چهار ساعت متوالی یا با تنفس می‌باشد، مگر آنکه رییس دیوان یا معاون قضائی دیوان بنا به‌ضرورت ترتیب دیگری اتخاذ نماید.
- ماده 22
- دستور جلسات هیات‌عمومی به ترتیب وصول پرونده‌ها از طریق اداره کل هیات‌ها و با رعایت موضوعات مطروحه از قبیل ابطال، ایجاد رویه و وحدت رویه و همچنین اولویت پرونده‌های مربوط به موضوع تخصصی، حداقل ظرف 48 ساعت قبل از تشکیل جلسه، از طریق سامانه مربوط به هیات‌عمومی در اختیار قضات و در صورت لزوم به تشخیص رییس دیوان، در اختیار مشاوران موضوع ماده (7) قانون قرار می‌گیرد.
تبصره ـ در موارد ضروری، رییس دیوان میتواند اولویت دستور هیات‌عمومی را تعیین نماید.
- ماده 23
- آمار تعداد حاضرین در جلسه به طریق مقتضی (از طریق رایانه یا غیر آن) به رویت رییس جلسه می‌رسد.
- ماده 24
- رای‌گیری به طریق مقتضی (از طریق رایانه یا غیر آن) انجام و در هر حال، علنی خواهد بود.
- ماده 25
- قبل از طرح پرونده در هیات عمومی، رییس دیوان میتواند نظر کتبی مشاوران دیوان درخصوص موضوع مطروحه را اخذ و آن را در اختیار قضات حاضر در جلسه هیات‌عمومی قرار دهد.
- ماده 26
- به هنگام رسیدگی به هر یک از دستور جلسات هیات عمومی، اعضای هیات جهت اظهارنظر ثبت نام می‌کنند و در صورت وجود نظر مخالف، به ترتیب حداکثر دو نفر موافق و مخالف هر یک حداکثر به مدت 5 دقیقه صحبت می‌کنند. پس از اظهارنظر، چنانچه کفایت مذاکرات از جانب یکی از اعضاء یا رییس دیوان پیشنهاد گردد راجع به کفایت مذاکرات رای‌گیری می‌شود و اگر اکثریت به کفایت مذاکرات رای دهند نسبت به اصل موضوع رای‌گیری می‌شود. چنانچه اکثریت اعضای هیات‌عمومی با کفایت مذاکرات موافقت نکردند، حداکثر دو نفر موافق و دو نفر مخالف دیگر نیز راجع به موضوع اظهارنظر می‌نمایند. سپس نسبت به اصل موضوع رای‌گیری می‌شود.
تبصره1ـ چنانچه در رابطه با دستور جلسه مخالفی وجود نداشته باشد، رییس هیات تخصصی مربوط یا یکی از اعضای آن به پیشنهاد رییس حداکثر به مدت 5 دقیقه راجع به موضوع توضیح می‌دهد و سپس رای‌گیری به عمل می‌آید.
تبصره2ـ چنانچه به نظر یک یا چند تن از اعضای جلسه دستور جلسه دارای ابهام بوده یا نیاز به تکمیل داشته باشد، ابتدا یکی از اعضاء راجع به ابهام یا نقص موجود توضیح می‌دهد. در صورت تایید اکثریت اعضاء پرونده جهت تکمیل و یا رفع ابهام به هیات تخصصی مربوط اعاده می‌گردد.
- ماده 27
- اظهارنظرها باید در چارچوب دستور جلسه باشد و برخورد و رفتار حاضرین نباید موجب قطع کلام ناطق یا اخلال در نظم جلسه شود. در صورت عدم رعایت مفاد این ماده رییس جلسه تذکر لازم را خواهد داد.
- ماده 28
- چنانچه در جریان رسیدگی به یک پرونده، رییس جلسه حضور طرفین دعوا، نمایندگان آنها یا کارشناسان یا اشخاص دیگری را جهت ادای توضیح ضروری تشخیص دهد، در صورت موافقت اکثریت اعضای حاضر، پرونده از دستور خارج خواهد شد و مدیر کل هیات‌عمومی موظف است از اشخاص مزبور جهت شرکت در جلسه هیات‌عمومی دعوت به‌عمل آورد.
تبصره ـ پس از قرائت رای یا نظریه هیات تخصصی، هرگاه اشخاص موضوع ماده فوق در هیات‌عمومی حضور داشته باشند، توضیح لازم را ارائه و به سئوالات مطروحه پاسخ خواهند داد.
- ماده 29
- در صورت حضور طرفین دعوا یا نمایندگان و کارشناسان آنان در جلسات هیات عمومی، اظهارنظر ماهوی اعضای هیات و همچنین رای‌گیری، در غیاب مدعوین و بـدون حضـور آنـان صـورت می‌گیـرد، مگر آنکه رییس جلسـه حضـور آنان را بـلامـانـع تشخیص‌دهد.
- ماده 30
- هیات‌عمومی دیوان با شرکت حداقل دوسوم قضات دیوان به ریاست رئیس دیوان و یا معاون قضائی وی تشکیل می‌شود و ملاک صدور رای، نظر اکثریت اعضای حاضر است. در موارد ابطال مصوبه، اصل تعارض آراء، تشابه آراء و نیز کفایت مذاکرات که براساس آری یا نه رای‌گیری به‌عمل می‌آید.
بند سوم – رسیدگی به درخواست ابطال مصوبات
- ماده 31
- چنانچه دستور جلسه، مربوط به درخواست ابطال مصوبه موضوع بند 1 ماده 12 قانون باشد، منشی جلسه گزارش هیات تخصصی را که حاوی خلاصه‌ای از اظهارات و دلایل شاکی و مشتکی‌عنه است و همچنین متن مصوبه مورد اعتراض را قرائت می‌کند. در صورت لزوم و به تشخیص رییس جلسه، متن درخواست ابطال و پاسخ کتبی دستگاه طرف شکایت نیز قرائت خواهد شد.
- ماده 32
- چنانچه دستور جلسه هیات‌عمومی، اعتراض به رای هیات تخصصی موضوع بند (ب) ماده 84 قانون باشد ابتدا، رای هیات تخصصی و سپس متن اعتراض قرائت می‌شود.
- ماده 33
- در مواردی که درخواست ابطال مصوبه‌ای در هیات تخصصی به لحاظ مغایرت با شرع مورد رسیدگی قرارگرفته و هیات تخصصی نیز به استناد نظر فقهای شورای نگهبان شکایت را رد کرده باشد، این شکایت مشمول اعتراض موضوع بند ب ماده 84 قانون نخواهد بود.
- ماده 34
- در مواردی که اعمال ماده 13 قانون مبنی بر تسری اثر ابطال مصوبه به‌زمان تصویب در دستور کار هیات‌عمومی قرار دارد، پس از قرائت گزارش هیات تخصصی مربوط و استماع نظرات موافقین و مخالفین، رای‌گیری به‌عمل می‌آید.
- ماده 35
- چنانچه درخواست ابطال مصوبه متضمن درخواست تسری ابطال به زمان تصویب آن به شرح ماده 13 قانون بوده، لکن هیات‌عمومی در جلسه رسیدگی به اصل موضوع نسبت به این درخواست اتخاذ تصمیم نکرده باشد، به محض اطلاع، موضوع از طریق اداره کل هیات‌عمومی در اولین جلسه هیات‌عمومی طرح و نسبت به این قسمت از درخواست نیز اتخاذ تصمیم به عمل خواهد آمد. در فرضی که درخواست مزبور پس از اتمام جلسه رسیدگی هیات‌عمومی و بطور جداگانه واصل شود موضوع خارج از نوبت و بدون نیاز به تبادل لایحه به هیات تخصصی مربوط ارجاع تا در اولین جلسه هیات تخصصی مورد رسیدگی قرار گرفته و نتیجه بلافاصله به اداره کل هیات‌عمومی اعلام می‌شود. این نظریه در نخستین جلسه هیات‌عمومی طرح و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
بند چهارم – رسیدگی به درخواست صدور رأی وحدت رویه و رأی ایجاد رویه
- ماده 36
- در موارد صدور رای وحدت رویه یا ایجاد رویه موضوع مواد 89 و 90، ابتدا منشی جلسه حسب مورد گزارش هیات تخصصی و عنداللزوم متن آراء را قرائت می‌کند و رییس هیات تخصصی مربوط یا نایب رییس و یا یکی از اعضاء به تشخیص رییس هیات تخصصی درخصوص گزارش و همچنین نظر اکثریت و اقلیت هیات تخصصی توضیحات لازم را ارائه می‌نماید. سپس، موافقین و مخالفین به ترتیب مذکور در ماده 26 این آیین‌نامه اظهارنظر می‌کنند.
تبصره ـ در صورتی که قضات صادرکننده آرای موضوع دستور جلسه هیات‌عمومی، در جلسه حضور داشته باشند هر یک از آنان می‌توانند قبل از اعلام نظر توسط موافقین و مخالفین تعارض یا تشابه آراء، در مورد رای خود و مبانی آن به مدت 5 دقیقه توضیح دهند.
- ماده 37
- در مورد تعارض یا تشابه آرای اعلامی موضوع مواد 89 و 90 قانون، رییس دیوان میتواند قبل از اخذ رای هیات عمومی، درخواست خود درخصوص موارد مذکور را استرداد نماید.
در صورتی که رای‌گیری به‌عمل آمده لکن رای مربوط هنوز انشاء نشده باشد موضوع به طریق پیش‌بینی شده در ماده 91 قانون قابل طرح و رسیدگی مجدد در هیات‌عمومی خواهد بود.
- ماده 38
- پس از رای اکثریت اعضای حاضر هیات به اصل تعارض، هر یک از قضات حاضر می‌توانند با رعایت ماده 26 این آیین‌نامه نسبت به هر یک از آرای صادر شده از لحاظ مبانی و مستندات و انطباق با قوانین و مقررات مربوط اظهارنظر کنند. سپس در مورد تشخیص رای صحیح اخذ رای خواهد شد. ملاک در این خصوص رای اکثریت نسبی حاضرین است.
- ماده 39
- در مورد درخواست صدور رای ایجاد رویه، پس از اظهارنظر موافقین و مخالفین با رعایت ماده 26 این آیین‌نامه و اعلام کفایت مذاکرات، نسبت به ایجاد رویه رای‌گیری خواهد شد.
- ماده 40
- در صورت درخواست اعمال ماده 91 قانون، پس از قرائت گزارش هیات تخصصی که حاوی نظر رییس قوه قضاییه یا رییس دیوان است و همچنین قرائت رای یا آرای مورد بحث، با رعایت مواد 26 و 30 این آیین‌نامه رای‌گیری به‌عمل می‌آید.
- ماده 41
- چنانچه بلافاصله پس از رای‌گیری به هر دلیل، رای ماخوذه به نظر رییس جلسه مخدوش تشخیص داده شود، مجدداً رای‌گیری به‌عمل خواهد آمد.
- ماده 42
- در اجرای ماده 97 قانون، رییس جلسه میتواند پس از اخذ رای درخصوص هر پرونده، یکی از قضات حاضر را به منظور تنظیم و نگارش رای تعیین نماید. انشاء رای به‌عهده رییس دیوان یا یکی از اعضاء اکثریت هیات به انتخاب رییس دیوان است.
- ماده 43
- مشروح مذاکرات هیات‌عمومی به صورت صوتی و تصویری یا به هر نحو مقتضی دیگر ضبط و نگهداری می‌گردد.
- ماده 44
- این آیین‌نامه در 44 ماده و 16 تبصره در تاریخ 1393/11/4 به تصویب رییس قوه قضاییه رسید.
رییس قوه قضائیه ـ صادق آملی‌لاریجانی